Zoals in de vorige blog aangekondigd, deze keer een toelichting op waarom mijn diepe respect uitgaat naar de initiatiefnemers van ‘Ring-ring’ en ‘Fiets je Blij ‘.
In (omgevings-)psychologisch onderzoek is veel kennis opgedaan over welke overwegingen mensen meenemen in de keuze voor gezonde, langzamere vormen van transport. Onderstaande figuur (Alfonzo, 2005) is slechts één van de vele hiërarchische beslismodellen die uit dit soort onderzoek zijn voortgekomen. Ik zal dit model nader toelichten in het kader onder deze blog, maar wil eerst laten zien waarom de fiets-initiatieven op IJburg van invloed kunnen zijn op een dergelijk beslismodel.
Kunst langs een fietsroute kan een enorme impuls geven aan de beleefde sociale veiligheid – en helemaal als de kunstobjecten bijdragen aan extra verlichting in onderdoorgangen! Iets om naar te kijken leidt de aandacht af van onveiligheidsgevoelens, de ontwikkelaars van de Tunnel van de toekomst (www.tunnelvandetoekomst.nl) maken ook op slimme wijze gebruik van dit principe. Bovendien wijst kunst in de omgeving op intensief gebruik van die omgeving, wat ook weer een veiliger gevoel geeft.
Zo haakt Sandra Hueber met haar ‘Fiets-je-blij’-initiatief dus aan bij één van de drie basisvoorwaarden die aan de keuze voor de fiets worden gesteld: de beleefde sociale veiligheid.
Maar ook Janine Hogendoorn geeft met haar initiatief ‘Ring-Ring’ een bijzondere impuls aan fietsmotivatie en het beslismodel: door het verwerken van de belonings- en compettie-elementen in de fietsapp, kan de overwogen uitvoerbaarheid ineens in een heel ander daglicht komen te staan!
Laat ik dit toelichten door de factoren ‘beschikbare tijd en middelen’ en ‘verantwoordelijkheden’ uit deze basisvoorwaarde nog eens onder de loep te nemen.
Stel: je hebt een drukke baan, vier kinderen en een veelheid aan hobby’s of vrijwilligerswerk. Omdat je geen tijd overhoudt om te sporten, zou je het liefst iedere dag naar je werk fietsen. Je hebt alleen geen goeie fiets en kan daarmee ook niet s’ochtends allevier je kinderen op tijd op hun verschillende bestemmingen brengen. De beloning en het competitie-element in de fietsapp van Ring Ring zouden je dan wel eens op andere gedachten kunnen brengen: doordat je je kilometers bij kunt houden en kunt afzetten tegen die van andere IJburgers, zie je het naar je werk fietsen wellicht ineens veel meer als ‘sporten’ dan voorheen. Daarmee krijgt je fietstocht ineens een extra functie, die minder een beroep op je beperkte tijd lijkt te doen. Bedenk je daarbij dan ook nog dat je met je kilometers kunt sparen voor een bakfiets bij de plaatselijke fietsenwinkel (met als bijkomend voordeel: stimulans plaatselijke economie), dan neemt je motivatie waarschijnlijk alleen nog maar verder toe en ga je nadenken over oplossingen voor de uitvoerbaarheid 😉
Beloning kan een belangrijke bijdrage leveren aan menselijke motivatie. Zéker als je met die beloning ook nog keuzes kan maken: besteed je je kilometerpunten aan biologische boodschappen, een lekker etentje, of aan de sportschool?
Dit keuzeprincipe zou nog veel verder doorgevoerd worden, als je je realiseert dat veel mensen bijvoorbeeld graag hun steun zouden geven aan de Syriërs in vluchtelingenkampen of aan vrijwilligers in asielzoekerscentra. Deze mensen zijn te motiveren door de mogelijkheid te bieden om hun kilometerpunten in een goed doel te steken.
Motivatie is te beïnvloeden, zodanig dat uitvoerbaarheid dichterbij te brengen is! Zelf ben ik geen fietsheld, maar door ziekteherstel is beweging wel belangrijk voor me. En de dames Hueber en Hogendoorn hebben mij op de fiets gekregen, waarvoor hartelijke dank!
———————————————————————————————————————————————————————
Voordat mensen besluiten om op de fiets naar hun bestemming te gaan, willen zij (doorgaans, maar afhankelijk van het reisdoel ) weten hoe lang ze onderweg zijn en of zij de route als (sociaal en verkeers-)veilig ervaren. Minimale/ beschikbare tijd, mogelijkheden en veiligheid zijn min of meer de mentale basisvoorwaarden die aan de keuze voor de fiets worden gesteld.
Alfonzo (2005) maakte in bovenstaande figuur inzichtelijk hoe de keuze om ergens te voet naar toe te gaan, afhankelijk is van een hiërarchisch beslismodel, waarin de uitvoerbaarheid van de wandeling aan de basis van de beslissing ligt.
Ook de beslissing om de fiets te pakken zal afhankelijk zijn van dit soort overwegingen. Allereerst zal men – mits in voldoende conditie – zich afvragen of de route afgelegd kan worden binnen de beschikbare tijd. En of het doel van de reis zich leent voor het gebruik van de fiets; als er zware boodschappen gehaald moeten worden, zou de keuze hier op de auto kunnen vallen.
Vervolgens zal de fietser de route beoordelen op toegankelijkheid. Vooral degenen die beperkt de tijd hebben en ergens op tijd willen zijn, zullen het idee dat ze door een obstakel (rivier/ grote weg) ver om moeten fietsen minder aantrekkelijk vinden. Over het algemeen geldt dat zowel fietsers als voetgangers de kortste route kiezen, ook al is deze minder aantrekkelijk of veilig.
Als de fietstocht als uitvoerbaar is beoordeeld – en de route als toegankelijk – zal de keuze om op de fiets te gaan nog afhangen van de ervaren sociale veiligheid: als de persoon in kwestie zich niet veilig zal voelen (wat weer afhankelijk is van eerdere ervaringen en bijvoorbeeld eigen fysieke conditie), is de kans dat de fietstocht gemaakt wordt een stuk kleiner.
Het fietscomfort en de aantrekkelijkheid van de route zijn de volgende wegingsfactoren – behalve voor de recreatieve fietser natuurlijk, die zal het ook belangrijk vinden om een mooie en comfortabele route te nemen.
———————————————————————————————————————————————————————